Zastosowanie enzymów trawiennych w schorzeniach przewodu pokarmowego

Przez: Mateusz - Kategorie DIETA , SUPLEMENTACJA

Jak powszechnie wiadomo, enzymy trawienne są produkowane i wydzielane w przewodzie pokarmowym człowieka w celu zapewnienia właściwego przebiegu procesu trawienia, wchłaniania oraz późniejszego wykorzystania podstawowych składników odżywczych, jakimi są białka, węglowodany i tłuszcze [1]. Najprościej rzecz ujmując, enzymy trawienne rozkładają złożone związki do prostszych elementów, które następnie ulegają wchłonięciu do krwiobiegu. Amylaza odpowiada za trawienie węglowodanów, lipaza tłuszczów, a proteazy rozkładają z kolei białka.

Suplementacja enzymatyczna w codziennej praktyce klinicznej

Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że suplementacja preparatami zawierającymi odpowiednio dobraną kombinację enzymów trawiennych stanowi niezwykle istotny element leczenia uzupełniającego w przypadku wielu przewlekłych zaburzeń żołądkowo-jelitowych, przebiegających z wyraźnym upośledzeniem trawienia i wchłaniania składników pokarmowych [1]. Warto zauważyć, że obecnie na rynku farmaceutycznym dostępne są różnorakie preparaty enzymatyczne, które są zalecane przez lekarzy w codziennej praktyce, zwłaszcza u pacjentów z upośledzeniem funkcji narządów odpowiedzialnych za wytwarzanie i uwalnianie enzymów trawiennych. W szczególności dotyczy to zatem trzustki, która produkuje enzymy trzustkowe, do których zalicza się: amylazę, esterazę, fosfolipazę, lipazę trzustkową oraz proteazy (m.in.: chymotrypsynę, elastazę, karboksypeptydazę i trypsynę), jak również rąbka szczoteczkowego nabłonka jelita cienkiego, który z kolei wydziela laktazę (inaczej β-galaktozydazę), absolutnie konieczną do rozkładu cukru mlecznego, czyli laktozy.

Jakie enzymy trawienne najczęściej wchodzą w skład preparatów farmaceutycznych?

  • Amylaza,

  • Bromelaina,

  • Celulaza,

  • Laktaza,

  • Lipaza,

  • Papaina,

  • Pankreatyna (wyciąg z trzustek wieprzowych, który zawiera kombinację trzech enzymów trawiennych – amylazy, lipazy i proteazy),

  • Proteaza.

W przypadku leczenia, których schorzeń suplementacja enzymatyczna jest terapią z wyboru?

  • Zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki,

  • Przewlekłego zapalenia trzustki,

  • Raka trzustki,

  • Mukowiscydozy,

  • Cukrzycy typu 3c (częste powikłanie przewlekłego zapalenia trzustki).

Zastosowanie preparatów enzymatycznych u pacjentów z nietolerancją laktozy

Koniecznie warto nadmienić, iż innym powszechnym zastosowaniem suplementacji enzymatycznej w codziennej praktyce lekarskiej jest terapia nietolerancji laktozy, która jest istotnie powiązana z ograniczoną aktywnością enzymu laktazy w rąbku szczoteczkowym nabłonka jelita cienkiego [1, 2]. Jak się bowiem okazuje, zjawisko nietolerancji cukru mlecznego może dotyczyć nawet 70 % dorosłej populacji ogólnoświatowej, w tym 37 % mieszkańców Polski [2, 3]. Obecnie klasyfikuje się cztery podstawowe rodzaje nietolerancji laktozy, mianowicie pierwotny (hipolaktazja typu dorosłych), wtórny (nabyty), wrodzony (alaktazja, czyli całkowity brak aktywności laktazy) oraz rozwojowy [4]. Niezależnie od rodzaju, do najczęściej zgłaszanych przez pacjentów objawów nietolerancji cukru mlecznego zalicza się ból brzucha, biegunkę, wzdęcia, kruczenia, przelewania, zaparcia, nudności, wymioty oraz oddawanie nadmiernych ilości gazów, które pojawiają się w rezultacie spożycia mleka i przetworów mlecznych, zawierających w swoim składzie laktozę. Warto dodać, że w zależności od ilości spożytej laktozy, jak i aktywności laktazy jelitowej, osoby cierpiące na nietolerancję cukru mlecznego mogą również odczuwać liczne symptomy pozajelitowe, m.in.: bóle głowy, silne zmęczenie, zaburzenia funkcji poznawczych, bóle mięśni i/lub stawów, zmiany skórne, owrzodzenia jamy ustnej, kołatanie serca, egzemy, pokrzywka oraz częste oddawanie moczu [3 – 5]. Większość pacjentów z nietolerancją cukru mlecznego może bezpiecznie przyjmować 5 gramów laktozy w pojedynczej dawce (tj. 100 ml mleka, jogurtu, kefiru lub maślanki naturalnej), przy czym próg tolerancji wzrasta w sytuacji, gdy laktoza jest spożywana razem z innymi składnikami odżywczymi (nawet do 12 gramów). Wyniki przeprowadzonej w 2010 roku metaanalizy 36 badań z randomizacją wykazały, że prawie wszystkie osoby nietolerujące cukru mlecznego mogą spożywać około 18 g laktozy rozłożonej na kilka mniejszych porcji w ciągu dnia, zwłaszcza w obecności innych składników pokarmowych [6]. Leczenie nietolerancji laktozy polega przede wszystkim na redukcji lub nawet całkowitej eliminacji laktozy z diety aż do ustąpienia nieprzyjemnych objawów [2 – 6]. Prawidłowa interwencja dietetyczna obejmuje zatem dietę ubogo- lub zupełnie bezlaktozową, doustną substytucję enzymu laktazy i modyfikację składu mikrobiomu jelitowego przy użyciu prebiotyków oraz odpowiednio dobranych szczepów bakterii probiotycznych o aktywności enzymatycznej β-galaktozydazy (głównie szczepy bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium). Warto również odnotować, że dotychczas przeprowadzone kontrolowane próby kliniczne z randomizacją dowiodły skuteczności suplementacji preparatem zawierającym w swoim składzie laktazę u pacjentów z nietolerancją cukru mlecznego [7, 8]. Jak bowiem zauważono, doustne przyjmowanie enzymu laktazy w postaci preparatu enzymatycznego prowadziło do złagodzenia objawów klinicznych, jak również zmniejszenia stężenia wodoru w wydychanym powietrzu u osób dorosłych ze stwierdzoną nietolerancją laktozy.

Skuteczność stosowania preparatów enzymatycznych w innych zaburzeniach zdrowotnych

Istnieją pewne doniesienia naukowe sugerujące, że osoby skarżące się na notoryczne poczucie dyskomfortu po zjedzonym posiłku, który objawia się w postaci bólu brzucha, biegunki, rozdęcia brzucha, odbijania, przelewania, kruczenia, pieczenia w nadbrzuszu, nadmiernego oddawania gazów, uczucia pełności i wczesnej sytości, mogą uzyskać znaczną poprawę funkcjonowania przewodu pokarmowego w rezultacie suplementacji w mniejszych dawkach preparatów złożonych zawierających w swoim składzie różnorakie enzymy trawienne, w tym pankreatynę [9]. Na dowód tego, w jednym z niedawno opublikowanych badań z udziałem 40 pacjentów z dyspepsją czynnościową zaobserwowano, że doustne podawanie preparatu o nazwie DigeZyme, zawierającego odpowiednio dobrany kompleks pięciu enzymów (tj. α-amylazy, celulazy, laktazy, lipazy i proteazy) przyczyniło się do wyraźnego złagodzenia objawów żołądkowo-jelitowych, takich jak przewlekły ból nadbrzusza, zgaga, nudności oraz poposiłkowe wzdęcia brzucha, w porównaniu z grupą kontrolną [10]. Z kolei rezultaty badań innych autorów wykazały pozytywny wpływ suplementacji preparatem zawierającym połączenie beta-glukanu, inozytolu i enzymów trawiennych na samopoczucie psychofizyczne oraz zmniejszenie bólu i uczucia rozdęcia brzucha, jak również stopnia nasilenia gazów jelitowych u chorych z nieswoistymi zapaleniami jelit i symptomami zespołu jelita nadwrażliwego [11]. Warto także wspomnieć o możliwych korzyściach zdrowotnych wynikających z suplementacji enzymatycznej u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Jak bowiem wykazano, przyjmowanie papainy i pepsyny wiązało się ze znaczną poprawą reakcji emocjonalnej i ogólnego zachowania dzieci oraz polepszeniem tolerancji różnorodnych produktów żywnościowych, jak również zmniejszeniem dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takich jak ból brzucha, wymioty, czy biegunka [12].

Czy suplementacja enzymatyczna może być przydatna u sportowców zawodowych i amatorów?

Literatura fachowa donosi, iż suplementacja proteazą pochodzącą z ananasa (bromelaina) w połączeniu z innymi enzymami trawiennymi (m.in.: amylazą, chymotrypsyną, lipazą, papainą, trypsyną) może przyczyniać się do poprawy funkcjonowania aparatu mięśniowego i regeneracji mięśni szkieletowych, zmniejszenia opóźnionej powysiłkowej bolesności mięśniowej oraz przywrócenia siły skurczu mięśnia po intensywnej sesji ćwiczeń [13 – 18]. Sugeruje się, że suplementacja enzymami proteolitycznymi (rozkładającymi białka) z jednej strony hamuje wytwarzanie mediatorów prozapalnych (cytokin i prostaglandyn), a z drugiej wywiera działanie przeciwzapalne. Wykazano, że przyjmowanie kompleksu enzymów trawiennych (w tym proteaz) może prowadzić do obniżenia stężenia cytokin prozapalnych w surowicy krwi i złagodzenia spadku maksymalnego dobrowolnego skurczu mięśniowego wywołanego 30 lub 45-minutowym zbieganiem w dół (intensywność na poziomie 60 - 80 % maksymalnego tętna) [13, 14]. Zaś w badaniu z udziałem zdrowych, niewytrenowanych dorosłych, którzy przez 30 dni przyjmowali preparat zawierający enzymy proteolityczne w kombinacji z antyoksydantami, przed rozpoczęciem sesji treningowej skoncentrowanej w głównej mierze na przysiadach na maszynie Smitha, odnotowano zmniejszoną powysiłkową bolesność mięśniową po 48 godzinach odpoczynku oraz mniejszą tkliwość palpacyjną mięśni po 24 godzinach od zakończenia wysiłku fizycznego, w porównaniu z grupą kontrolną [15]. Choć nie ulega wątpliwości, że suplementacja enzymatyczna wydaje się być niezwykle obiecująca w kontekście poprawy procesu powysiłkowej odnowy biologicznej organizmu u osób uprawiających sport rekreacyjnie i wyczynowo, potrzeba jednak więcej dobrze zaprojektowanych badań, aby lepiej zrozumieć potencjalny wpływ proteaz na opóźnioną bolesność mięśniową w sporcie.


Podsumowanie

Obecnie dobrze wiadomo, że suplementacja enzymami trawiennymi odgrywa ważną rolę w leczeniu wielu zaburzeń trawienia i wchłaniania podstawowych składników odżywczych, w tym zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki, przewlekłego zapalenia trzustki oraz nietolerancji laktozy [1]. Zważywszy na stale rosnącą liczbę dorosłych pacjentów z objawami ze strony przewodu pokarmowego, które mogą wynikać poniekąd ze zmniejszonej aktywności laktazy jelitowej, niezwykle interesującą opcją wydają się być coraz powszechniej dostępne produkty funkcjonalne z dodatkiem β-galaktozydazy i innych enzymów trawiennych. Obecność w żywności funkcjonalnej laktazy, a także odpowiednio dobranych prebiotyków i/lub probiotyków może łagodzić dolegliwości jelitowe u osób z nadwrażliwością trzewną oraz korzystnie wpływać na skład mikrobioty jelitowej i pracę przewodu pokarmowego [3 – 5].




Piśmiennictwo:

  1. Ianiro G., Pecere S., Giorgio V., et al.: Digestive Enzyme Supplementation in Gastrointestinal Diseases. Curr Drug Metab. 2016;17(2):187-93.

  2. Zatwarnicki P.: Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy, diagnostyka. Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 3, 273–276.

  3. Facioni M.S., Raspini B., Pivari F., et al.: Nutritional management of lactose intolerance: the importance of diet and food labelling. J Transl Med. 2020 Jun 26;18(1):260.

  4. Fassio F., Facioni M.S., Guagnini F.: Lactose Maldigestion, Malabsorption, and Intolerance: A Comprehensive Review with a Focus on Current Management and Future Perspectives. Nutrients. 2018 Nov 1;10(11):1599.

  5. Misselwitz B., Butter M., Verbeke K., et al.: Update on lactose malabsorption and intolerance: pathogenesis, diagnosis and clinical management. Gut. 2019 Nov;68(11):2080-2091.

  6. Shaukat A., Levitt M.D., Taylor B.C., et al.: Systematic review: effective management strategies for lactose intolerance. Ann Intern Med. 2010 Jun 15;152(12):797-803.

  7. Montalto M., Nucera G., Santoro L., et al.: Effect of exogenous beta-galactosidase in patients with lactose malabsorption and intolerance: a crossover double-blind placebo-controlled study. Eur J Clin Nutr. 2005 Apr;59(4):489-93.

  8. Baijal R., Tandon R.K.: Effect of lactase on symptoms and hydrogen breath levels in lactose intolerance: A crossover placebo-controlled study. JGH Open. 2020 Dec 1;5(1):143-148.

  9. Graham D.Y., Ketwaroo G.A., Money M.E., et al.: Enzyme therapy for functional bowel disease-like post-prandial distress. J Dig Dis. 2018 Nov;19(11):650-656.

  10. Majeed M., Majeed S., Nagabhushanam K., et al.: Evaluation of the Safety and Efficacy of a Multienzyme Complex in Patients with Functional Dyspepsia: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study. J Med Food. 2018 Nov;21(11):1120-1128.

  11. Spagnuolo R., Cosco C., Mancina R.M., et al.: Beta-glucan, inositol and digestive enzymes improve quality of life of patients with inflammatory bowel disease and irritable bowel syndrome. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2017 Jun;21(2 Suppl):102-107.

  12. Saad K., Eltayeb A.A., Mohamad I.L., et al.: A Randomized, Placebo-controlled Trial of Digestive Enzymes in Children with Autism Spectrum Disorders. Clin Psychopharmacol Neurosci. 2015 Aug 31;13(2):188-93.

  13. Miller P.C., Bailey S.P., Barnes M.E., et al.: The effects of protease supplementation on skeletal muscle function and DOMS following downhill running. J Sports Sci. 2004 Apr;22(4):365-72.

  14. Buford T.W., Cooke M.B., Redd L.L., et al.: Protease supplementation improves muscle function after eccentric exercise. Med Sci Sports Exerc. 2009 Oct;41(10):1908-14.

  15. Udani J.K., Singh B.B., Singh V.J., et al.: BounceBack capsules for reduction of DOMS after eccentric exercise: a randomized, double-blind, placebo-controlled, crossover pilot study. J Int Soc Sports Nutr. 2009 Jun 5;6:14.

  16. Majeed M., Siva K.A., Shaheen M., et al.: Multi−Enzyme Complex for the Management of Delayed Onset Muscle Soreness after Eccentric Exercise: A Randomized, Double Blind, Placebo Controlled Study. Sports Nutr Ther 2016, 1:3

  17. Heaton L.E., Davis J.K., Rawson E.S., et al.: Selected In-Season Nutritional Strategies to Enhance Recovery for Team Sport Athletes: A Practical Overview. Sports Med. 2017 Nov;47(11):2201-2218.

  18. Harty P.S., Cottet M.L., Malloy J.K., et al.: Nutritional and Supplementation Strategies to Prevent and Attenuate Exercise-Induced Muscle Damage: a Brief Review. Sports Med Open. 2019 Jan 7;5(1):1.

    image: Freepik.com

Produkty powiązane

Supreme Whey 2000g