Synefryna - czym jest i jakie ma działanie?

Przez: Mateusz - Kategorie SUPLEMENTACJA

Suplementy termogeniczne, określane inaczej jako termogeniki lub spalacze tłuszczu, od dawna cieszą się dużym zainteresowaniem osób dążących do poprawy składu ciała oraz ogólnej wydolności fizycznej organizmu. Ekstrakt z gorzkiej pomarańczy standaryzowany na zawartość synefryny jest jednym z powszechnie stosowanych obecnie składników biologicznie aktywnych w suplementach termogenicznych. Przypisuje mu się działanie stymulujące ośrodkowy układ nerwowy, przyspieszające proces spalania tkanki tłuszczowej oraz zwiększające tempo spoczynkowej przemiany materii.

CZYM JEST SYNEFRYNA?

p-Synefryna jest pochodną fenyloetyloaminy naturalnie występującą w owocach kilku drzew z rodziny rutowatych (Rutaceae), takich jak gorzka pomarańcza (Citrus aurantium), zielona pomarańcza bergamota (Citrus bergamia), słodka pomarańcza Marrs oraz mandarynka odmiany Nova. W stanie naturalnym p-synefryna jest głównym fitozwiązkiem większości tych owoców i występuje w ilości 0,10 – 0,35% w świeżych owocach gorzkiej pomarańczy oraz w zakresie 3,00 – 3,08% w suchych ekstraktach z tego owocu. Jak się jednak okazuje, ilość p-synefryny można sztucznie zwiększyć poprzez zatężenie ekstraktu z owoców gorzkiej pomarańczy, a sama p-synefryna może występować w stężeniu do 19% w niektórych dostępnych na rynku suplementach diety. Pozwala to na przyjmowanie umiarkowanych ilości p-synefryny w jednej kapsułce lub miarce preparatu bez konieczności spożywania dużej ilości wspomnianych owoców z rodziny Rutaceae.

Synefryna jest nieswoistym agonistą receptorów α i β adrenergicznych, który może występować w trzech różnych izomerach pozycyjnych (orto o-, para p- i meta m-). m-Synefryna i o-synefryna nie występują naturalnie w owocach gorzkiej pomarańczy i zwykle nie znajdują się również w ekstraktach roślinnych. Izoforma m zwana również fenylefryną, jest uważana za najsilniejszego agonistę adrenergicznego w adrenoreceptorach α-1, w porównaniu z innymi izomerami pozycyjnymi synefryny. Podczas gdy m-synefrynę można uznać za alkaloid o silnym działaniu w układzie sercowo-naczyniowym, spożycie p-synefryny lub ekstraktu z Citrus aurantium zwykle nie wiąże się z negatywnym wpływem na funkcjonowanie serca i naczyń krwionośnych. Wynika to z faktu, iż p-synefryna wykazuje bardzo słabą zdolność do wiązania się z receptorami α-1, α-2, β-1 i β-2 adrenergicznymi, dzięki czemu nie powoduje działań niepożądanych w postaci przyspieszenia akcji serca, czy wzrostu wartości ciśnienia tętniczego krwi.

Co ciekawe, p-synefryna stała się popularna jako aktywny składnik termogeników i suplementów wspomagających odchudzanie z powodu wprowadzenia w 2004 roku zakazu stosowania w żywności ziela przęśli (gatunków Ephedra) przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków. Wiele firm zajmujących się produkcją suplementów diety zastąpiło wówczas ziele przęśli w składzie swoich produktów p-synefryną pochodzącą z ekstraktu z gorzkiej pomarańczy. p-Synefryna jest obecnie szeroko dostępna w preparatach wspomagających odchudzanie, termogenikach i suplementach zastępujących posiłki. Jej obecność na rynku produktów wspomagających odchudzanie jest porównywalna z innymi stymulantami o dobrze udokumentowanej skuteczności działania, takimi jak kofeina.

MECHANIZM DZIAŁANIA SYNEFRYNY

Sugeruje się, że p-synefryna wykazuje zdolność do zwiększania tempa spoczynkowej przemiany materii i stymulacji lipolizy, czyli rozkładu tkanki tłuszczowej. Ponadto uważa się, że długotrwałe przyjmowanie p-synefryny może zmniejszyć masę tłuszczu poprzez zwiększoną termogenezę (tj. produkcję energii cieplnej) i utlenianie kwasów tłuszczowych, chociaż nie ma dowodów klinicznych na poparcie tego poglądu poprzez stosowanie suplementów zawierających tylko i wyłącznie p-synefrynę.

Działanie p-synefryny polegające na stymulowaniu termogenezy i utlenianiu kwasów tłuszczowych w spoczynku oraz podczas wysiłku fizycznego najczęściej tłumaczy się jej podobieństwem strukturalnym do endogennych neuroprzekaźników katecholaminowych, takich jak adrenalina i noradrenalina. Fizjologiczne działanie p-synefryny opiera się dokładnie na wiązaniu receptorów β3-adrenergicznych. W rezultacie p-synefryna zwiększa lipolizę w spoczynku, natomiast brakuje obecnie dowodów na to, że nasila ona lipolizę podczas wysiłku fizycznego. Receptory β-3 adrenergiczne ulegają ekspresji w ludzkiej tkance tłuszczowej białej i brunatnej oraz w mięśniach szkieletowych, dzięki czemu odgrywają ważną rolę w regulacji bilansu energetycznego i homeostazy glukozy. W związku z tym p-synefryna może zwiększać tempo metabolizmu spoczynkowego i wydatkowanie energii, chociaż większość dowodów na to pochodzi z badań z udziałem ludzi, w których stosowano wieloskładnikowe suplementy diety zawierające p-synefrynę w połączeniu z innymi bioaktywnymi substancjami. Aktywacja receptorów β-3 adrenergicznych przez p-synefrynę może być kluczem do zwiększenia utleniania kwasów tłuszczowych, szczególnie w mięśniach szkieletowych, gdzie duża ilość tłuszczu może być wykorzystana w celu dostarczenia energii dla skurczu mięśniowego.

p-Synefryna jest również bardzo silnym i selektywnym agonistą receptorów neuromedyny U typu 2 (NMUR2). Receptory NMUR2 są w szczególności obecne w obszarze podwzgórza i obecnie wiadomo, że są związane z regulacją kilku ważnych funkcji fizjologicznych, takich jak przyjmowanie pokarmu, bilans energetyczny, reakcja na stres i nocycepcja, czyli zdolność organizmu do odczuwania bólu. Aktywacja receptora β-3 adrenergicznego i NMUR2 przez p-synefrynę może przyczyniać się do aktywności lipolitycznej oraz regulującej pobór pokarmu i homeostazę energetyczną.

WPŁYW SYNEFRYNY NA WYDOLNOŚĆ FIZYCZNĄ

Strukturalne podobieństwo p-synefryny do endogennych neuroprzekaźników katecholaminowych, takich jak adrenalina i noradrenalina dało podstawę do postawienia hipotezy, że substancja ta może zwiększać wydolność wysiłkową poprzez wzmożoną stymulację współczulnego układu nerwowego.

Od 2009 roku p-synefryna została objęta programem monitorującym Światowej Agencji Antydopingowej (WADA), ponieważ została uznana za substancję o potencjale zwiększającym wydolność fizyczną sportowców. Warto podkreślić, że p-synefryna nigdy nie została jednak oficjalnie uznana za substancję zakazaną w sporcie. Zdaniem wielu ekspertów brak działania ergogenicznego (tj. polepszającego sprawność, regenerację oraz wydolność organizmu) tej substancji podczas wysiłku fizycznego wraz z niską częstością występowania działań niepożądanych nie przemawia za włączeniem p-synefryny do programu monitorującego WADA.

Z aktualnych badań wynika, iż wysokie spożycie p-synefryny w dawce 2-3 mg na kg całkowitej masy ciała na godzinę przed treningiem, ma niewielki lub żaden wpływ na poprawę wydolności fizycznej ocenianej za pomocą maksymalnego poboru tlenu (VO2max) w ćwiczeniach wymagających powtarzających się biegów sprinterskich i/lub wyskoków. Istnieją natomiast pewne przesłanki pozwalające sądzić, że p-synefryna może wpływać na polepszenie wyników ćwiczeń siłowych, gdy jest przyjmowana przez 3 dni.

W jednym z badań klinicznych z randomizacją (RCT) z udziałem 13 wytrenowanych biegaczy trenujących biegi krótkie wykazano, iż wysokie spożycie p-synefryny w ilości 3 mg/kg masy ciała na 45 minut przed rozpoczęciem ćwiczeń nie zmieniło osiągów biegowych podczas sprintów na 60 i 100 m, jak również nie wpłynęło na wyniki pojedynczych oraz powtarzanych skoków w porównaniu z placebo. W innym RCT zaobserwowano, że przyjęcie tej samej dawki p-synefryny na 60 minut przed treningiem nie zwiększyło mocy szczytowej ani maksymalnego poboru tlenu (VO2max) podczas testu wysiłkowego o liniowym wzroście obciążenia u 15 elitarnych kolarzy.

Jedynym dowodem na wzrost wydajności ćwiczeń w rezultacie stosowania p-synefryny jest badanie wykazujące zdolność do wykonywania większej ilości powtórzeń w przysiadach podczas sześciu serii ćwiczeń z obciążeniem odpowiadającym 80% maksymalnego pojedynczego powtórzenia (1RM) u młodych zdrowych osób dorosłych. W tym eksperymencie p-synefryna była przyjmowana w dawce 100 mg (około 1 mg/kg masy ciała) przez trzy dni przed rozpoczęciem ćwiczeń siłowych. Warto również nadmienić o tym, że dodatek 100 mg kofeiny do p-synefryny przyczynił się do zwiększenia średniej mocy oraz prędkości wykonywania przysiadów.

CZY SYNEFRYNA PRZYSPIESZA SPALANIE TKANKI TŁUSZCZOWEJ?

W ostatnich kilku latach niektóre badania oceniały skuteczność p-synefryny w zakresie zwiększania wykorzystania tłuszczu jako źródła energii podczas wykonywanych ćwiczeń fizycznych. Wiedza ta może być przydatna dla wszystkich osób dążących do redukcji nadmiernej tkanki tłuszczowej, ponieważ podejmowanie regularnego wysiłku fizycznego jest jednym z najlepszych sposobów na skuteczną zmianę składu ciała. Zrozumienie addytywnego działania przyjmowania p-synefryny oraz diety i ćwiczeń może pomóc w określeniu roli p-synefryny jako suplementu wspomagającego odchudzanie w programach mających na celu ubytek tkanki tłuszczowej i masy ciała.

Doraźne przyjmowanie p-synefryny w ilości 2–3 mg/kg masy ciała wydaje się być szczególnie skutecznie w zakresie zwiększenia tempa utleniania kwasów tłuszczowych podczas ćwiczeń o wzrastającym obciążeniu (od 30 do 80% VO2max) oraz podczas pierwszej godziny wysiłku fizycznego w stanie równowagi dynamicznej, niezależnie od poziomu sprawności fizycznej danej osoby. Nie stwierdzono natomiast, aby doraźne przyjmowanie p-synefryny miało istotny wpływ na wydatek energetyczny i tętno podczas treningu. Chociaż wpływ p-synefryny na utlenianie kwasów tłuszczowych podczas ćwiczeń jest niewielki (wzrost utleniania tłuszczu na poziomie około 0,1 g na minutę), stosowanie suplementów diety zawierających tę substancję może być pewną opcją maksymalizacji utleniania tłuszczu.

Stosowanie p-synefryny w dawkach do 3 mg/kg masy ciała daje pewne korzyści w stosunku do innych substancji, takich jak choćby kofeina, ze względu na mniejszą częstość występowania niepożądanych skutków ubocznych. Jednoczesne zażywanie p-synefryny i kofeiny nie wywiera synergistycznego wpływu na utlenianie tłuszczów podczas wysiłku fizycznego, w porównaniu z korzyściami płynącymi z tych substancji, gdy są one przyjmowane samodzielnie w dawce 3 mg/kg masy ciała. Siła wpływu p-synefryny na utlenianie tłuszczów podczas ćwiczeń o wzrastającej intensywności oraz ćwiczeń o jednakowej intensywności jest podobna do kofeiny. Wyniki niedawnego RCT z udziałem 10 aktywnych fizycznie zdrowych dorosłych mężczyzn sugerują także, że połączenie 100 mg ekstraktu z gorzkiej pomarańczy z 100 mg kofeiny może promować oszczędzanie glukozy w spoczynku, przy jednoczesnym umiarkowanym wzroście aktywności współczulnego układu nerwowego. Istnieją również doniesienia wskazujące na to, że p-synefryna może zmniejszać odczuwanie wysiłku fizycznego.

Pomimo dużej popularności p-synefryny na rynku suplementów diety wspomagających odchudzanie, skuteczność tej substancji w zwiększaniu utleniania tłuszczu podczas wykonywanych ćwiczeń fizycznych została wykazana dopiero w ostatnich kilku latach. Pozostaje do ustalenia, czy niższe zużycie węglowodanów w wyniku zastosowania p-synefryny rzeczywiście powoduje znaczące oszczędzanie zapasów glikogenu mięśniowego i wątrobowego, co może być skuteczne w zwiększaniu wydolności fizycznej u sportowców dyscyplin wytrzymałościowych. Konieczne jest również zweryfikowanie, czy wpływ p-synefryny na utlenianie tłuszczu podczas wysiłku fizycznego utrzymuje się w przypadku długotrwałej suplementacji, aby sprawdzić faktyczną użyteczność tej substancji w połączeniu z dietą redukcyjną i planem ćwiczeń w celu uzyskania skutecznej redukcji nadmiernej tkanki tłuszczowej u osób z nadwagą i otyłością.

BEZPIECZEŃSTWO STOSOWANIA P-SYNEFRYNY

Chociaż p-synefryna i efedryna wykazują pewne podobieństwo strukturalne, to jednak charakteryzują się one zupełnie innym efektem fizjologicznym, farmakologicznym oraz farmakokinetycznym. Z tego powodu nie można efektów działania efedryny ekstrapolować na p-synefrynę.

W świetle aktualnych dowodów naukowych, wysokie spożycie p-synefryny u zdrowych dorosłych osób nie wiązało się z ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych. Bezpieczeństwo tej substancji potwierdzają również badania na zwierzętach z bardzo wysokimi dawkami rzędu 1000 mg/kg na dobę. W jednej z opublikowanych prac przeglądowych wykazano również, że najczęściej występujące zdarzenia niepożądane u ludzi związane ze stosowaniem wieloskładnikowych suplementów diety zawierających w swoim składzie ekstrakt z gorzkiej pomarańczy nie były powiązane z obecnością p-synefryny, lecz pozostałych bioaktywnych substancji.

W badaniu przeprowadzonym metodą podwójnie ślepej próby z kontrolą placebo zaobserwowano, iż zdrowe dorosłe osoby, którym podawano ekstrakt z Citrus aurantium zawierający 49 mg p-synefryny dwa razy dziennie przez 60 dni, nie miały negatywnych skutków w odniesieniu do częstości akcji serca, ciśnienia tętniczego krwi oraz parametrów biochemicznych krwi. W kilku innych randomizowanych badaniach eksperymentalnych nie stwierdzono również, aby wysokie spożycie p-synefryny w dawce ~1–3 mg na każdy kg masy ciała na dobę powodowało wystąpienie bólu głowy, dolegliwości żołądkowo-jelitowych, bólu mięśni, bezsenności, ani miało jakikolwiek wpływ na parametry biochemiczne krwi. Nawet dodanie p-synefryny do kofeiny nie wywiera dodatkowego wpływu na ciśnienie tętnicze krwi lub częstość akcji serca. Wszystkie te informacje sugerują, że p-synefryna pochodząca z ekstraktu z Citrus aurantium jest substancją bezpieczną do ostrego i przewlekłego spożycia w dawkach do 3 mg na każdy kg całkowitej masy ciała na dobę.

Warto mieć jednak na uwadze fakt, iż dostępne na rynku suplementów diety termogeniki i preparaty wspomagające odchudzanie mogą zawierać substancje stymulujące, które mogą powodować skutki uboczne, wśród których często wymienia się wzrost częstości akcji serca oraz zwiększenie wartości ciśnienia tętniczego krwi.

CO WARTO ZAPAMIĘTAĆ?

1.     p-Synefryna jest pochodną fenyloetyloaminy, która naturalnie występuje w skórce gorzkiej pomarańczy (Citrus aurantium) i kilku innych owoców cytrusowych.

2.     Przyjmowanie p-synefryny w dawce 2-3 mg na kg całkowitej masy ciała na godzinę przed rozpoczęciem ćwiczeń fizycznych o niskiej lub umiarkowanej intensywności, może skutecznie zwiększać tempo utleniania kwasów tłuszczowych oraz jednocześnie zmniejszać wykorzystanie węglowodanów jako substratów energetycznych.

3.     P-synefryna wykazuje zdolność do zwiększania maksymalnego tempa oksydacji kwasów tłuszczowych bez wpływu na intensywność ćwiczeń, przy której uzyskuje się maksymalne utlenianie tłuszczu.

4.     Najbardziej zalecane jest stosowanie suplementów diety zawierających w swoim składzie tylko i wyłącznie p-synefrynę pochodzącą z ekstraktu z gorzkiej pomarańczy w celu uzyskania odpowiednich korzyści w zakresie utleniania kwasów tłuszczowych przy jednoczesnym zmniejszeniu ryzyka wystąpienia działań niepożądanych związanych z obecnością innych stymulantów.

5.     Bezpieczny poziom dziennego spożycia p-synefryny naturalnie zawartej w ekstrakcie z Citrus aurantium wynosi nawet do 3 mg na każdy kg całkowitej masy ciała u zdrowych dorosłych osób.

Piśmiennictwo:        

1.     Stohs SJ, Preuss HG, Shara M.: A review of the human clinical studies involving Citrus aurantium (bitter orange) extract and its primary protoalkaloid p-synephrine. Int J Med Sci. 2012;9(7):527-38.

2.     Ratamess NA, Bush JA, Kang J, et al.: The effects of supplementation with P-Synephrine alone and in combination with caffeine on resistance exercise performance. J Int Soc Sports Nutr. 2015 Sep 17;12:35.

3.     Ratamess NA, Bush JA, Kang J, et al.: The Effects of Supplementation with p-Synephrine Alone and in Combination with Caffeine on Metabolic, Lipolytic, and Cardiovascular Responses during Resistance Exercise. J Am Coll Nutr. Nov-Dec 2016;35(8):657-669.

4.     Bakhyia N, Dusemund B, Richter K, et al.: Risk assessment of synephrine in dietary supplements. Bundesgesundheitsblatt Gesundheitsforschung Gesundheitsschutz. 2017 Mar;60(3):323-331.

5.     Bakhiya N, Ziegenhagen R, Hirsch-Ernst KI, et al.: Phytochemical compounds in sport nutrition: Synephrine and hydroxycitric acid (HCA) as examples for evaluation of possible health risks. Mol Nutr Food Res. 2017 Jun;61(6).

6.     Stohs SJ.: Safety, Efficacy, and Mechanistic Studies Regarding Citrus aurantium (Bitter Orange) Extract and p-Synephrine. Phytother Res. 2017 Oct;31(10):1463-1474.

7.     Kliszczewicz B, Bechke E, Williamson C, et al.: Citrus Aurantium and caffeine complex versus placebo on biomarkers of metabolism: a double blind crossover design. J Int Soc Sports Nutr. 2019 Feb 6;16(1):4.

8.     Gutiérrez-Hellín J, Ruiz-Moreno C, Del Coso J.: Acute p-synephrine ingestion increases whole-body fat oxidation during 1-h of cycling at Fatmax. Eur J Nutr. 2020 Oct;59(7):3341-3345.

9.     Stohs SJ, Ray SD.: Review of Published Bitter Orange Extract and p-Synephrine Adverse Event Clinical Study Case Reports. J Diet Suppl. 2020;17(3):355-363.

10.  Ruiz-Moreno C, Del Coso J, Giráldez-Costas V, et al.: Effects of p-Synephrine during Exercise: A Brief Narrative Review. Nutrients. 2021 Jan 15;13(1):233.

11.  Gutiérrez-Hellín J, Baltazar-Martins G, Rodríguez I, et al.: p-Synephrine, the main protoalkaloid of Citrus aurantium, raises fat oxidation during exercise in elite cyclists. Eur J Sport Sci. 2021 Sep;21(9):1273-1282.

12.  https://examine.com/supplements/synephrine/ [dostęp 05.07.2022].